Een verslag van TeHaTex-kick-off voor havo/vwo
Op donderdag 20 november kwam een grote groep enthousiaste kunstdocenten samen in het Centraal Museum in Utrecht. De dag werd georganiseerd door de Vereniging Onderwijs Kunst en Cultuur (VONKC) ter verkenning van de nieuwe syllabus voor TeHaTex havo/vwo.
Wanneer heeft een kunstwerk jouw perspectief veranderd? Met die vraag werd de studiedag afgetrapt. Dat was meteen een voorzetje op het thema van de dag, dat vanaf 2027 het nieuwe examenonderwerp voor TeHaTex havo/vwo vormt: Kunst verandert! Een verkenning van de veranderlijke aard van kunst en een zoektocht naar hoe maatschappelijke en technologische ontwikkelingen kunst beïnvloeden.
Kunst en publiek
Op welke manieren is kunst de afgelopen decennia eigenlijk veranderd? De deelnemers werden meteen warm gemaakt voor het nieuwe examenthema door een college van bevlogen verteller Patrick van Rossem, universitair hoofddocent moderne en hedendaagse kunst aan de Universiteit Utrecht. Hij heeft veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen kunst en publiek en nam in een uur tijd de zaal mee in de manier waarop kunst sinds de jaren vijftig steeds meer verbonden is geraakt met maatschappelijke ontwikkelingen.
Interessante voorbeelden daarvan, zijn het toenemende belang van vrouwen in de kunst en de institutionalisering van onderzoek naar vrouwelijke kunstenaars. De dekolonisatie die momenteel plaatsvindt in bijna elk museum en de groeiende aandacht voor kunstenaars van kleur. Maar ook de shift van de natuur als geliefd onderwerp voor schilders, naar de natuur als aanleiding om de menselijke invloed op haar omgeving te bevragen: de opkomst van ecokritische kunst.
Transhistorisch
Geïnspireerd door dit verhaal, trokken de docenten met een rondleider het museum in om kunst van dichtbij te bekijken en inspiratie op te doen voor hun eigen lessen. Op deze manier maakten ze kennis met de transhistorische presentatiewijze van het Centraal Museum: in elke zaal worden verbanden gelegd dwars door de tijd heen. Botanische prenten van Patricia Kaersenhout worden naast zeventiende-eeuwse bloemstillevens getoond en een hedendaags videokunstwerk pronkt in een zaal vol Utrechtse caravaggisten.
Een interessant uitgangspunt voor een gesprek met leerlingen: uit welke tijd denken ze dat een kunstwerk komt en waarom? En wat hebben de werken met elkaar te maken? De docenten werden zelf ook uitgedaagd om eerst een kunstwerk goed te bestuderen alvorens het te interpreteren. Wat zie je, zonder een beroep te doen op alle voorkennis die je hebt? Om daarna pas te denken: wat betekenen al deze dingen?
Telemagic
Terug in de tuinzaal stond een interview op het programma, waarbij een belangrijk aspect van veranderende kunst aan bod kwam: de invloed van technologie. In het kader van deze ontwikkeling ging Bart Rutten, directeur van het Centraal Museum, in gesprek met Ymer Marinus en Roos Groothuizen, die samen met Cyanne van den Houten het kunstenaarscollectief Telemagic vormen.
Tegen de achtergrond van een groot scherm, waar het publiek een digitale wereld in werd gezogen, vertelden de kunstenaars hoe zij in hun werk kunst, media en technologie combineren. Met 'kunstinterventies', manifestaties en experimenten proberen ze digitale technologie tastbaar en voelbaar te maken, zodat mensen kunnen ervaren hoe onzichtbare systemen zoals algoritmes eigenlijk werken. Daarmee willen ze ons bewuster laten nadenken over de invloed van technologie op ons leven en op onze manier van kijken, denken en voelen. We hoeven technologie niet te vrezen, maar kunnen het juist gebruiken voor menselijke verbinding. Voor sommige docenten in de zaal nog een abstract uitgangspunt, maar voor velen ook een inspirerend nieuw perspectief op kunst.
Workshops
Nadat iedereen tijdens de lunch de inzichten uit het ochtendprogramma had kunnen laten bezinken, volgde een plenaire toelichting van medewerkers van Cito op de nieuwe syllabus. Het publiek kreeg ruimte om vragen te stellen over de nieuwe stof. Vervolgens gingen de deelnemers uiteen in drie groepen voor meerdere rondes workshops, waarbij ze zich in verschillende onderwerpen konden verdiepen.
Tijdens de workshop Kunst in Mondiaal Perspectief, konden de docenten aan de hand van een concreet kunstwerk ideeën uitwisselen over hoe je dit thema in lessen kunt verwerken. In een andere zaal ging een groep tijdens een interactieve workshop over kunstmatige intelligentie aan de slag met een AI-opdracht, die ze ook in de klas kunnen inzetten. De derde training stond in het teken van een verkenning van de nieuwe syllabus: hoe verwerk je het nieuwe thema in huidige lessenseries en hoe kan je bestaande examens gebruiken als oefenmateriaal?
Genoeg stof om over na te denken: de deelnemers kunnen terugkijken op een leerzame dag, waarin ze niet alleen zelf inzicht hebben gekregen in hoe kunst de afgelopen decennia is veranderd, maar ook hoe ze hier vanaf 2027 lessen bij kunnen maken.
Na een plenaire terugblik in de tuinzaal, werd er vooruitgekeken: op 8 januari staat de volgende studiedag van VONKC op het programma. Dan kunnen docenten zich onderdompelen in het nieuwe thema beeldend voor het vmbo: liefde.
Kunstzoneredacteur Mara Kunstman is afgestudeerd als kunsthistoricus en momenteel werkzaam als freelance tekstredacteur binnen de culturele sector. Mara schreef deze impressie op verzoek van VONKC en Kunstzone.
Foto's door Yvonne Lebbink